Taalbeeld
MA.AN thema
Een passend concept voor de plek neemt bij buro MA.AN veel verschillende vormen aan. Dit komt terug in onze materiaalkeuze, hoe we het ontwerp inpassen in de omgeving of doordat we een specifieke, complementerende vormentaal gebruiken.
Naast deze uitgangspunten voor ontwerp voegen we vaak nog een extra laag toe: de laag van taal. In verschillende projecten gebruiken we taal als beeld, die niet alleen de plek duidt maar ook een verhaal toevoegt dat de mentale beleving van het ontwerp en de plek zelf verder versterkt.
In de afgelopen 20 jaar heeft buro MA.AN een groot aantal projecten opgeleverd waarin onze fascinatie voor taal als beeld een belangrijke rol speelt: van onze vroegste ontwerpen zoals Onderstroom en Waterpas, tot aan de meer recent opgeleverde Dokbrug en de inrichting van de Groenmarkt in Meppel.
Het verhaal van de plek
Voor een aantal locaties in Nederland (Uncle beach en het Scheldekwartier in Vlissingen, binnenstad Zwolle) ontwierpen we informatieborden waarop meer te lezen en te zien is over de geschiedenis van de desbetreffende plek. De borden geven de bezoeker meer context en duiding van waar men zich dan bevindt: oriëntatie en verdieping in één.
Maar veel vaker kiezen we voor een indirecte verwijzing naar de historie van de plek, bijvoorbeeld met een dichtregel, een citaat uit archiefteksten, of met een beeldend concept. Als bezoeker of voorbijganger wordt je daarmee op een subtiele manier gewezen op je eigen plek in de geschiedenis, maar het daagt je ook uit om letterlijk even stil te staan bij de rijke geschiedenis van de plek waar je staat.
FOLLY NIEUWE MARKT
ONTWERP FOLLY
REGT VAN DE JAGT
ONTWERP KUNSTWERK
SPOORWEG
ONTWERP UITZICHTPUNT
Bij de folly op de Nieuwe Markt in Zwolle refereert zowel ons ontwerp als de tekst op de nok naar de overdekte Botermarkthal die zich vroeger op die plek bevond. De tekst, Dat deselve plaetse wel de naem ende gedaente, maer niet de daet van de markt heeft, is een verordening uit 1654 die aangeeft dat de botermarkt destijds niet werkelijk als markt werd gebruikt. De tekst past bij zowel de geschiedenis als het hedendaagse gebruik van de folly die nu een aangenaam middelpunt vormt voor de heringerichte markt en onderdak kan bieden aan verschillende soorten activiteiten.
Voor het entreegebied bij het station van de nieuwbouwwijk Het Balkon in Maassluis ontwierpen we binnen de Art-Decokaders van het stedenbouwkundig plan een aantal kunstwerken die refereren naar de roerige historie: in de polder waarop de wijk gebouwd is speelde zich namelijk een tragedie af tussen twee buitenplaatsen: rond 1755 streden Hugo Cornets de Groot (buitenplaats Heerlijkheid Noord Nieuwland) en Hendrik de Waart (buitenplaats ’t Ruyge Huysje) over het bezit van de polder met als inzet het Regt op de Jagt, het Regt op de Visscherij en het Regt op door- of overpat. In zowel het ontwerp van het hekwerk als de natuurstenen kunstobjecten verwerkten we tekstregels uit historische documenten die verwijzen naar deze periode. Komende uit het station Maassluis-West kom je langs het hek met daarin de tekst Regt op door- of overpat. Even wordt je het recht van overpad gegeven, een herinnering aan deze ooit weelderige plek waar nu gewoond wordt.
In Zwolle ontwierpen we een monument voor het spoor. Door de verplaatsing van het spoor verviel het oude Schelle-viaduct, ter herinnering aan het oude spoor werd het historische landhoofd gehandhaafd en hersteld. Om de plek te accentueren ontwierpen we een uitzichtpunt en voorzagen we het landhoofd van een grijs hekwerk met daarin de tekst Spoor Weg, als knipoog naar het verdwenen spoor.
DOKBRUG
ONTWERP BRUG EN GEDICHT
GROENMARKT
ONTWERP PLEIN EN ZITOBJECTEN
Aan ons ontwerp voor de Dokbrug in Vlissingen wilde de gemeente graag een kunstwerk toevoegen. Wij zagen hier een mogelijkheid om extra kwaliteit in te brengen door de onderkant van de brug te voorzien van een toepasselijk gedicht. Waar wij in ons ontwerp refereren naar de Scheldewerf doet dichter Wim Hofman dit in taal: zijn gedicht Waar zijn onze schepen, dat een haast hoorbaar beeld oproept van de toenmalige werf, brengt je tijdens het wachten voor de brug even terug naar die tijd.
In de recent door ons ontworpen inrichting voor de Groenmarkt in Meppel passen we het beeld van taal weer op een hele andere manier toe: daar ontwierpen we een flexibel grid met verplaatsbare banken in de vorm van letters die samen MEPPEL spellen. Aan het plein lag vroeger een drukkerij, het plein is nu als het ware een speelse letterbak geworden.
ONDERSTROOM
ONTWERP KUNSTWERK
WATERPAS
ONTWERP KUNSTWERK
WAL STADSHAGEN
ONTWERP KUNSTOBJECTEN
Duiding van de plek
Behalve onze ontwerpen die refereren naar het verleden, gebruiken we tekst ook om de voorbijganger bewust te laten worden van de kwaliteiten of functie van de plek, op een poëtische en enthousiasmerend manier. Zo maakt het werk Onderstroom zichtbaar wat onzichtbaar is: langs de Crooswijksesingel in Rotterdam maakten we van de overstort van het riool een monumentale ingreep in de openbare ruimte. In een hekwerk dat een uitkijkpunt over het water vormt, verwerkten we het woord Onderstroom, dat leesbaar wordt in de weerspiegeling van het wateroppervlak. De overstort wordt, samen met het pad van putdeksels in het gras, zo een plek aan het water dat de vaak onzichtbare onderstromen in de stad verbeeldt.
Het werk Waterpas, bij de de waterinlaat in de Bergsingel, is samen met de andere singelkunstwerken onderdeel van het beter zichtbaar maken van het water in de stad. De waterinlaat hebben we vormgegeven als een cascade, beëindigd door een betonnen bank die uitzicht biedt op de langgerekte singel en de skyline van Rotterdam. Zittend op de bank stroomt het water tussen je voeten, terwijl je kijkend naar de waterspiegel, de stedelijke ruimte ervaart als waterpas.
Voor de wijk Stadshagen in Zwolle transformeerden we de bestaande geluidswal naar een gevolgbeperkende wal met toevoeging van een recreatieve fietsroute. Langs het pad over de wal voegden we een aantal kunstobjecten toe die duiding geven aan de functie en kwaliteit van de plek. Bij de wit betonnen objecten van het kunstwerk doorzicht duidt de tekst 2.00+ N.A.P hoever het gat in de geluidswal opgehoogd zou moeten worden met zandzakken als het water zou stijgen. De fietser wordt op subtiele wijze gewezen op de gevaren van klimaatverandering.
Typografie voor de plek
De grote variatie binnen onze ontwerpen laat zien dat zowel taal als beeld vaak een vanzelfsprekend onderdeel vormen van onze ontwerpopgave, maar dat we alleen dan inzetten als het ook daadwerkelijk iets toe kan voegen. Indien het element tekst onderdeel uitmaakt van een opgave – in de vorm van een logo, naamvoering van de plek of een informatiebord op een brug – beschouwen we dit als een integraal onderdeel van het ontwerp die we voorzien van een passende typografie voor de plek.